Stroom-hek rond België

AMSTERDAM - Ruim drie jaar lang heeft de grens tussen België en Nederland onder 2000 volt stroom gestaan. Dat was bijna tachtig jaar geleden, tijdens de eerste wereldoorlog. Aan het door Duitse troepen in België aangelegde elektrische hekwerk zijn mogelijk honderden naamloze soldaten, vluchtelingen en smokkelaars een wrede dood gestorven. 

Deze opmerkelijke, maar nagenoeg volledig onbekende episode uit de Nederlandse geschiedenis blijkt uit naspeuringen van heemkundigen aan beide zijden van de grens. Het drie meter hoge stroomhek, dat er stond van zomer 1915 tot november 1918, was gericht tegen Franse en Engelse spionage naar Duitse troepenbewegingen achter het front. Daarnaast diende het om desertie van eigen Duitse frontsoldaten tegen te gaan.

De 'elektrische draad' langs de neutrale Nederlandse grens kon in de vergetelheid raken omdat het maar een 'detail' was in het oorlogsgeweld dat in totaal bijna tien miljoen mensenlevens vergde. Curieus is evenwel dat ook historici er nooit belangstelling voor hebben opgebracht. 

Dat Duitsers de Nederlandse grens hermetisch en op moorddadige wijze afsloten - van Vaals in Zuid-Limburg tot de Noordzeekust van Zeeuws-Vlaanderen - was immers een totaal nieuw fenomeen. Achteraf lijkt het ook een primitieve voorloper van het IJzeren Gordijn, dat na de tweede wereldoorlog rond Berlijn en dwars door Europa werd aangelegd. Maar zelfs in de top-instituten op het gebied van de vaderlandse geschiedenis heerst grote onbekendheid.

De versperring bestond uit zes stroomdraden, dertig cm boven elkaar, bevestigd door middel van porseleinen potjes aan houten palen van ca. twee meter hoog. De elektriciteit kwam van de centrale van de buskruitfabriek in het nabijgelegen Kaulille. De versperring werd bewaakt door oudere, soms gewond geraakte Duitse militairen.

De dodendraad werd overal dwars doorheen aangelegd. Zo was er de Achelse Kluis, ook wel Sint-Benedictusabdij genoemd,  die in de Eerste Wereldoorlog door de Duitsers bezet werd, waarna de meeste monniken naar Nederland vluchtten. Vervolgens werd er dwars door de kloostertuin over een lengte van 2.5 km de Dodendraad gespannen, waarvoor nota bene het klooster zelf de rekening gepresenteerd kreeg. 

De elektrische grensversperring tussen Nederland en België werd na afloop van de oorlog meteen opgeruimd. Stukken ervan werden daarna nog wel eens gebruikt door boeren voor de omheining van hun weilanden, maar ook die tastbare herinneringen verdwenen na een tijdje. 

Onderstaand monument herdenkt het electrische hek wat door de Duitsers in de Eerste Wereldoorlog in bezet België was geplaatst om ontsnapping naar Nederland te voorkomen.
 
 In de Tweede Wereldoorlog is het monument gesloopt door de Nazi’s en het is gerestaureerd in 1962. Een plaquette op het monument herinnert hieraan.

Medewerkers van de universiteit van Leiden hebben studie verricht naar de lotgevallen van de honderdduizenden Belgische vluchtelingen destijds in Nederland. Zij noemen het hoogspanningshek echter een 'volstrekt onbekend aspect' van de oorlog. Erg diep hebben ze kennelijk niet gegraven. Want onder meer in Zeeland hebben lokale kranten in die tijd, naar nu blijkt, met regelmaat bericht over de 'doden aan de draad'. Andere experts, van het Haagse Instituut voor Nederlandse geschiedenis, zeggen er 'zijdelings' wel eens iets over te hebben gelezen, zoals in de memoires van spionnen. 'Die klaagden erover dat de Belgische grens zo moeilijk was te passeren. Onderzoek is er echter nooit naar verricht.'

De Koninklijke militaire academie in Breda verkeert eveneens in onwetendheid. Ongetwijfeld hebben Nederlandse grenstroepen over het stroomhek gerapporteerd aan hun militaire superieuren in Den Haag. Alleen is er niemand die daar een beeld van heeft. De historicus van de KMA moet bekennen dat een groot deel van de legerarchieven van tijdens de eerste wereldoorlog nog altijd niet is geordend. De dossiers beslaan enkele honderden meters kastplank. Maar speurwerk daarin is vooralsnog vrijwel niet mogelijk, zegt hij.

Dodendraad terug.
 In 2008 actualiseerde de Werkgroep Toeristische Wandelpaden (WTW) een aantal paden in de voormalige gemeente Hunsel. Tevens ontstond het idee langs de wandelpaden enkele historische landschappelijke elementen te reconstrueren. Een daarvan was ‘de elektrische draad’ die tussen 1916 en 1918 het neutrale Nederland van het bezette België scheidde. Woensdag 17 maart vindt de officiële opening van het vredesmonument plaats bij grenspaal 146.